Hàng không xanh: Việt Nam làm gì để "cất cánh" cùng xu hướng toàn cầu?

Hàng không xanh: Việt Nam làm gì để "cất cánh" cùng xu hướng toàn cầu?

Ngành hàng không toàn cầu đang chịu áp lực lớn trong việc giảm khí thải carbon, hướng tới phát triển bền vững với các giải pháp như sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF - Sustainable Aviation Fuel), ứng dụng công nghệ máy bay điện và tối ưu hóa lộ trình bay nhằm tiết kiệm nhiên liệu.

Việt Nam, với sự phát triển mạnh mẽ của ngành hàng không, không thể đứng ngoài xu hướng này khi các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe và nhu cầu về một hệ thống vận tải xanh trở nên cấp thiết. Trước thách thức đó, các hãng hàng không trong nước cùng với sự hỗ trợ từ Chính phủ đang từng bước nghiên cứu, thử nghiệm và triển khai các giải pháp nhằm giảm phát thải, nâng cao hiệu quả vận hành.

Vậy Việt Nam đã và đang làm gì để “cất cánh” cùng xu hướng hàng không xanh? Những chiến lược nào có thể giúp ngành hàng không trong nước vươn lên trong cuộc đua giảm phát thải?

Bối cảnh toàn cầu và áp lực chuyển đổi

Ngành hàng không toàn cầu đang đối mặt với áp lực chưa từng có để giảm lượng khí thải carbon, một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm chống lại biến đổi khí hậu. Các mục tiêu đầy tham vọng đã được đặt ra bởi các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO - The International Civil Aviation Organization) và các quốc gia riêng lẻ, thúc đẩy ngành công nghiệp này hướng tới một tương lai bền vững hơn.

ICAO đưa ra "tầm nhìn" rằng vào năm 2030 sẽ giảm 5% cường độ carbon thông qua việc sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF), nhiên liệu hàng không carbon thấp (LCAF - Lower Carbon Aviation Fuels) và các năng lượng sạch hơn khác so với nhiên liệu hóa thạch được sử dụng ngày nay. Để đạt được mục tiêu này, ICAO ước tính cần khoảng 23 triệu tấn nhiên liệu sạch vào năm 2030. Đồng thời, ICAO cũng cho rằng cần đầu tư khoảng 3.2 ngàn tỷ USD vào sản xuất nhiên liệu hàng không sạch nếu muốn đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 từ ngành hàng không quốc tế vào năm 2050^[1].

Áp lực chuyển đổi cũng đến từ các quy định ngày càng nghiêm ngặt ở các khu vực như châu Âu. Báo cáo Môi trường Hàng không Châu Âu năm 2025 khuyến nghị tập trung vào các biện pháp như tăng cường sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững, tận dụng các biện pháp tối ưu hóa quản lý không lưu và áp dụng các công nghệ tiết kiệm nhiên liệu hơn. Bằng những cách này, lượng khí thải có thể giảm ít nhất hai phần ba vào năm 2050, so với kịch bản kinh doanh thông thường^[2].

Những nỗ lực tiên phong của Việt Nam

Việt Nam, nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc giảm lượng khí thải carbon trong ngành hàng không, đã bắt đầu thực hiện những bước đi hướng tới hàng không xanh. Vietnam Airlines trở thành hãng hàng không Việt Nam đầu tiên sử dụng SAF. Bắt đầu từ ngày 01/01/2025, tất cả các chuyến bay khởi hành từ các sân bay châu Âu do Vietnam Airlines khai thác đều sử dụng SAF, với tỷ lệ pha trộn tối thiểu 2%. Tỷ lệ này dự kiến sẽ tăng dần lên 6% vào năm 2030, 20% vào năm 2035 và 70% vào năm 2050^[3].

Đối với các chuyến bay khởi hành từ Vương quốc Anh, hãng hàng không quốc gia có chiến lược tương tự. Bắt đầu từ năm 2025, các chuyến bay này sẽ bao gồm ít nhất 2% SAF, tăng lên 10% vào năm 2030 và 22% vào năm 2040^[4].

Trước đó, Vietnam Airlines đã vận hành thành công chuyến bay thương mại đầu tiên sử dụng SAF vào ngày 27/05/2024, từ Singapore đến Hà Nội (chuyến bay VN660)^[5]. Sự kiện này đánh dấu Vietnam Airlines là hãng hàng không Việt Nam đầu tiên triển khai SAF trên các chuyến bay chở khách.

Vietjet Air cũng đã thực hiện chuyến bay đầu tiên được tiếp nhiên liệu bằng SAF tại Việt Nam, khởi hành từ sân bay Tân Sơn Nhất, TPHCM đến Melbourne (Úc). Ông Đinh Việt Thắng - Cục trưởng Cục Hàng không Dân dụng Việt Nam, thừa nhận việc tổ chức thành công các chuyến bay quốc tế sử dụng SAF, do Vietjet Air và Petrolimex Aviation tạo điều kiện, nhấn mạnh cam kết của ngành đối với việc sử dụng nhiên liệu bền vững^[6].

Thách thức từ chi phí, nguồn cung SAF

Mặc dù có những nỗ lực nhất định, Việt Nam phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc mở rộng quy mô sử dụng SAF. Một trong những trở ngại lớn nhất là chi phí cao của SAF so với nhiên liệu máy bay phản lực truyền thống. SAF hiện có chi phí cao hơn từ 2 đến 3 lần, và đôi khi cao hơn 5 đến 6 lần so với nhiên liệu truyền thống^[7].

Sự thay đổi sang SAF ước tính làm tăng chi phí hoạt động hàng năm của Vietnam Airlines cho các tuyến đường châu Âu thêm khoảng 4.8 triệu USD^[8]. Chi phí cao của SAF gây khó khăn cho các hãng hàng không trong việc áp dụng rộng rãi, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt.

Một thách thức khác là nguồn cung hạn chế của SAF. Mặc dù sản lượng SAF toàn cầu đang tăng lên, nhưng nó vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng nhu cầu nhiên liệu hàng không. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về SAF, đòi hỏi đầu tư lớn vào các cơ sở sản xuất SAF và phát triển các chuỗi cung ứng bền vững.

Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) ước tính nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) có thể đóng góp khoảng 65% vào việc giảm lượng khí thải cần thiết để ngành hàng không đạt được mức phát thải CO2 ròng bằng 0 vào năm 2050^[9]. Theo đó, cần phải tăng sản lượng lớn để đáp ứng nhu cầu. Sự phát triển sớm nhất dự kiến diễn ra vào những năm 2030, khi chính sách hỗ trợ SAF được áp dụng rộng rãi toàn cầu, chi phí SAF cạnh tranh hơn so với dầu hỏa truyền thống và các giải pháp bù đắp carbon trở nên ít phổ biến hơn.

Ảnh minh họa

Lộ trình chính sách và hợp tác quốc tế

Để vượt qua những thách thức này và thúc đẩy việc áp dụng SAF, Việt Nam cần lộ trình chính sách rõ ràng và toàn diện. Chính phủ có thể  khuyến khích sản xuất, sử dụng SAF thông qua các ưu đãi tài chính, trợ cấp và các quy định hỗ trợ.

IATA khuyến khích các chính sách được hài hòa giữa các quốc gia và ngành công nghiệp, đồng thời không phụ thuộc vào công nghệ và nguyên liệu đầu vào. Vì SAF vẫn trong giai đoạn phát triển thị trường ban đầu, các quy định bắt buộc chỉ nên được áp dụng nếu chúng là một phần của chiến lược tổng thể nhằm tăng sản lượng SAF và được hỗ trợ bởi các chương trình khuyến khích giúp thúc đẩy đổi mới, mở rộng quy mô và giảm chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị^[10].

Hợp tác quốc tế để thúc đẩy việc áp dụng SAF. Việt Nam có thể hợp tác với các quốc gia khác và các tổ chức quốc tế để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, thực tiễn về sản xuất, sử dụng SAF.

ICAO đã chính thức hóa một trung tâm đầu tư toàn cầu cho tính bền vững của hàng không. Nó sẽ tạo điều kiện cho các con đường chuyên dụng để tài trợ cho các cơ sở sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững, cơ sở hạ tầng năng lượng sạch và các cơ sở khác. Trung tâm Finvest Hub là một sáng kiến nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động tài chính cần thiết để sản xuất nhiên liệu hàng không sạch hơn^[11].

Vào tháng 11/2024, ICAO đã ký một thỏa thuận với Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) nhằm nghiên cứu các phương án đưa Trung tâm vào hoạt động và hỗ trợ tìm kiếm nguồn tài chính. Tổng Thư ký ICAO cũng đã gặp gỡ các đại diện cấp cao từ các ngân hàng phát triển đa phương để quảng bá Trung tâm, đồng thời tổ chức các cuộc họp với các quan chức từ Ngân hàng Thế giới (World Bank), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Đầu tư Châu Âu (EIB) và Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ (IDB)^[12].

Các kinh nghiệm quốc tế

Việt Nam có thể học hỏi từ kinh nghiệm của các quốc gia khác đã đạt được tiến bộ đáng kể trong việc áp dụng SAF. Ví dụ, EU đã đặt ra các mục tiêu về việc sử dụng SAF thông qua sáng kiến ReFuelEU Aviation, yêu cầu các nhà cung cấp nhiên liệu pha trộn một tỷ lệ SAF tối thiểu vào nhiên liệu máy bay phản lực, bắt đầu từ 2% vào năm 2025 và tăng dần lên 70% vào năm 2050^[13].

Hoa Kỳ đưa ra Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) năm 2022, gồm các chính sách khuyến khích sản xuất, sử dụng SAF. Cụ thể, IRA cung cấp tín dụng thuế cho các nhà sản xuất SAF, với mức 1.25 USD cho mỗi gallon (3.78 lít) SAF giảm 50% lượng khí thải trong vòng đời so với nhiên liệu máy bay tiêu chuẩn. Mức tín dụng có thể tăng lên đến 1.75 USD mỗi gallon nếu mức giảm khí thải lớn hơn.

Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất (UAE) đã cam kết thực hiện Kế hoạch Bù trừ và Giảm thiểu Carbon cho Hàng không Quốc tế (CORSIA) của ICAO. Hơn nữa, UAE đã thông qua lộ trình nhiên liệu hàng không bền vững quốc gia, đặt mục tiêu phát triển năng lực sản xuất SAF trong nước đạt 700 triệu lít mỗi năm vào năm 2030.

[1] https://www.greenairnews.com/?p=6803

[2] https://transport.ec.europa.eu/news-events/news/european-aviation-environmental-report-2025-provides-key-recommendations-more-sustainable-future-2025-01-14_en

[3] https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-airline-pioneers-green-fuel-use-on-european-routes-2359518.html

[4] https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-airline-pioneers-green-fuel-use-on-european-routes-2359518.html

[5] https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-airline-pioneers-green-fuel-use-on-european-routes-2359518.html

[6] https://en.monre.gov.vn/viet-nams-aviation-industry-embraces-sustainable-fuel-8447.htm

[7] https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-airline-pioneers-green-fuel-use-on-european-routes-2359518.html

[8] https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-airline-pioneers-green-fuel-use-on-european-routes-2359518.html

[9] https://www.iata.org/en/programs/sustainability/sustainable-aviation-fuels/

[10] https://www.iata.org/en/programs/sustainability/sustainable-aviation-fuels/

[11] https://www.greenairnews.com/?p=6803

[12] https://www.greenairnews.com/?p=6803

[13] https://transport.ec.europa.eu/transport-modes/air/environment/refueleu-aviation_en?utm

Phạm Hoàng Phúc

FILI - 08:51:33 20/03/2025