Năng lượng sạch: Xu hướng đầu tư bền vững hay chỉ là “bong bóng xanh”?

Năng lượng sạch: Xu hướng đầu tư bền vững hay chỉ là “bong bóng xanh”?

Năng lượng sạch đang trở thành tâm điểm đầu tư toàn cầu, được thúc đẩy bởi chính sách hỗ trợ và những đột phá công nghệ. Tuy nhiên, bên cạnh tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ, lĩnh vực này cũng đặt ra câu hỏi về tính bền vững khi định giá doanh nghiệp ngày càng cao và thị trường biến động khó lường. Liệu đây là một cuộc cách mạng năng lượng thực sự hay chỉ là một “bong bóng xanh” đang hình thành?

Sự bùng nổ đầu tư vào năng lượng sạch: Những con số ấn tượng

2025 được dự báo là một năm quan trọng đối với năng lượng sạch, với khoản đầu tư kỷ lục lên đến 670 tỷ USD vào lĩnh vực này, vượt qua chi tiêu cho dầu mỏ và khí đốt lần đầu tiên trong lịch sử[1]. Sự tăng trưởng này không chỉ đến từ các công nghệ truyền thống như năng lượng mặt trời và gió, mà còn từ các lĩnh vực mới nổi như lưu trữ năng lượng và hydro sạch. Bloomberg New Energy Finance (BNEF) trong báo cáo "Energy Storage Market Outlook 2025" cũng xác nhận xu hướng tương tự, với đầu tư năm 2024 đạt khoảng 53.9 tỷ USD, tăng 36%[2].

Đầu tư vào năng lượng sạch dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới, với solar PV chiếm một nửa khoản đầu tư và  2/3 công suất lắp đặt[3]. Các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và lưu trữ năng lượng đang thay đổi kinh tế dự án và tích hợp lưới điện tái tạo.

Tại Ấn Độ, đầu tư vào năng lượng tái tạo đã tăng gần gấp đôi so với đầu tư vào năng lượng truyền thống như than đá và lọc dầu vào năm 2024[4]. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức cần vượt qua để đạt được mục tiêu khí hậu, đặc biệt là việc tăng tốc  triển khai các dự án năng lượng tái tạo để đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng.

Tổng đầu tư toàn cầu vào chuyển đổi năng lượng đã đạt kỷ lục 2.1 ngàn tỷ USD vào năm 2024, tăng 11% so với năm trước đó[5]. Trung Quốc dẫn đầu trong việc thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, chiếm 2/3  sự tăng trưởng đầu tư toàn cầu vào năm 2024.

Chính sách pháp lý: Động lực thúc đẩy hay rào cản?

Tại nhiều quốc gia, các chính sách hỗ trợ năng lượng tái tạo giúp giảm chi phí sản xuất, tăng cường sự cạnh tranh của các nguồn năng lượng này so với nhiên liệu hóa thạch. Ví dụ, Chính phủ Trung Quốc đã thông qua Luật Năng lượng đầu tiên vào tháng 11/2024, có hiệu lực từ ngày 01/01/2025. Luật này với trọng tâm là phát triển năng lượng tái tạo như thủy điện, gió, mặt trời, sinh khối, địa nhiệt, năng lượng biển, và hydro[6][7]. Luật cũng bao gồm các quy định về hệ thống định giá điện cạnh tranh, khuyến khích sự phát triển của các công nghệ mới như lưu trữ năng lượng tiên tiến và lưới điện thông minh[8].

Tại Việt Nam, Luật Điện lực mới đã được thông qua và có hiệu lực từ 01/02/2025. Luật tạo hành lang pháp lý rõ ràng hơn cho năng lượng tái tạo khi mở rộng cơ chế đấu thầu giá điện (PPA), cho phép doanh nghiệp ký hợp đồng mua bán điện trực tiếp, thay vì phụ thuộc vào giá cố định của EVN.

Ngoài ra, luật cũng đưa ra các ưu đãi về thuế, tín dụng xanh và cơ chế giá FIT linh hoạt, giúp giảm chi phí đầu tư, tăng khả năng tiếp cận vốn cho các dự án tái tạo. Đặc biệt, việc mở rộng thị trường điện cạnh tranh tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp tư nhân tham gia, tăng minh bạch, hiệu quả vận hành lưới điện[9] Tuy nhiên, vẫn còn những rào cản pháp lý, quy định cần được giải quyết. Ví dụ, tại Ấn Độ, việc thiếu một hệ thống phân loại xanh (green taxonomy) rõ ràng đang gây ra sự không chắc chắn cho các nhà đầu tư. Hệ thống này sẽ giúp xác định, hỗ trợ các dự án "xanh", đảm bảo tính minh bạch, nhất quán trong việc phân bổ vốn cho các dự án bền vững[10] [11].

Để thúc đẩy năng lượng sạch, các quốc gia cần hoàn thiện khung pháp lý minh bạch, giúp thu hút đầu tư, đảm bảo triển khai dự án hiệu quả. Đồng thời, ưu đãi tài chính như miễn giảm thuế, tín dụng xanh giúp giảm chi phí, khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo. Ngoài ra, đơn giản hóa thủ tục hành chính sẽ đẩy nhanh cấp phép, tránh đình trệ dự án. Hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu suất, giảm chi phí năng lượng sạch. Các chính sách này sẽ thúc đẩy năng lượng tái tạo phát triển bền vững, góp phần giảm phát thải, đảm bảo an ninh năng lượng toàn cầu. Việc thiết lập các hệ thống phân loại xanh,A cơ chế định giá cạnh tranh sẽ giúp tăng cường sự cạnh tranh của năng lượng tái tạo, thu hút đầu tư vào các công nghệ mới.

Ảnh minh họa

Bong bóng xanh: Những rủi ro tiềm ẩn

Mặc dù đầu tư vào năng lượng sạch đang bùng nổ với những con số ấn tượng, nhưng lĩnh vực này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng kể mà các nhà đầu tư cần cân nhắc. Một trong những rủi ro lớn nhất là sự biến động của thị trường và giá trị của các công ty năng lượng xanh.

Điển hình, cổ phiếu của Energy Absolute (EA), một công ty năng lượng tái tạo lớn tại Thái Lan, đã giảm mạnh tới 30.15% vào tháng 7/2024 sau khi bị cáo buộc gian lận trong việc mua sắm thiết bị cho các nhà máy điện mặt trời. Công ty đối mặt với khoản nợ khổng lồ lên tới 19.5 tỷ baht, gây ra lo ngại về khả năng thanh toán và quản lý tài chính của họ[12]. Hay sự kiện cổ phiếu của Plug Power (Mỹ) lao dốc hơn 80% trong năm 2023 do chi phí sản xuất hydro xanh cao, trợ cấp chậm được giải ngân và nhu cầu thị trường yếu. Công ty thậm chí phải cảnh báo về khả năng duy trì hoạt động do dòng tiền suy giảm nghiêm trọng, làm dấy lên lo ngại về sự bền vững của ngành hydro xanh[13].  Những sự vụ như vậy khiến niềm tin của nhà đầu tư bị lung lay, đồng thời đặt ra câu hỏi liệu sự bùng nổ trong lĩnh vực năng lượng sạch có thực sự bền vững hay chỉ là một “bong bóng xanh” dễ vỡ.

Ngoài ra, sự phụ thuộc vào các công nghệ mới và chưa được kiểm chứng cũng là một rủi ro lớn. Ví dụ, hydro xanh – được coi là "năng lượng của tương lai" – đang phải đối mặt với nhiều thách thức về chi phí sản xuất cao, tính an toàn và khả năng lưu trữ. Báo cáo từ Marsh Advisory năm 2024 chỉ ra rằng hydro xanh rất dễ cháy và khó phát hiện khi rò rỉ do không màu, không mùi và không vị. Việc lưu trữ dưới áp suất cao hoặc ở dạng lỏng cryogenic cũng tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ hoặc thất thoát do tính chất phân tử nhỏ của hydro[14]. Những vấn đề này đòi hỏi phải có các biện pháp an toàn nghiêm ngặt, chi phí đầu tư cao hơn để đảm bảo vận hành an toàn

Thêm vào đó, sự thiếu hụt lao động chuyên môn trong lĩnh vực năng lượng sạch đang làm chậm tiến độ triển khai các dự án. Theo McKinsey (2024), việc thiếu kỹ sư giàu kinh nghiệm trong các công nghệ mới như lưu trữ năng lượng dài hạn hoặc hydro xanh đang cản trở quá trình mở rộng quy mô[15]. Điều này đặc biệt đáng lo ngại khi nhu cầu về các giải pháp lưu trữ năng lượng và tích hợp lưới điện ngày càng tăng mạnh.

Một yếu tố khác là sự gia tăng các vụ gian lận trong lĩnh vực năng lượng sạch. Vụ bê bối của Adani Group tại Ấn Độ vào năm 2024 đã làm mất đi 55 tỷ USD giá trị thị trường của Tập đoàn này sau khi bị cáo buộc gian lận tài chính liên quan đến các dự án năng lượng tái tạo. Vụ việc đã dẫn đến việc hủy bỏ trái phiếu trị giá 600 triệu USD và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tham vọng năng lượng tái tạo của Ấn Độ[16]. Những vụ việc như vậy làm suy yếu niềm tin vào lĩnh vực này, khiến các nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn.

Mặc dù tồn tại nhiều rủi ro, vẫn có những doanh nghiệp năng lượng sạch có nền tảng tài chính mạnh và hiệu suất hoạt động cao. Để đánh giá hiệu quả đầu tư, nhà đầu tư nên theo dõi một số chỉ số KPI quan trọng:

Tỷ lệ sử dụng công suất (CUR): Cho biết mức độ khai thác hiệu quả tài sản của doanh nghiệp bằng cách so sánh sản lượng thực tế với công suất tối đa. CUR thấp có thể là dấu hiệu của quản lý kém hoặc công nghệ chưa tối ưu[17].

Chi phí năng lượng bình quân (LCOE): Đây là yếu tố quan trọng để đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong dài hạn. Công ty có LCOE thấp thường có lợi thế lớn hơn khi trợ cấp giảm dần[18].

Chi phí bảo trì và khả năng lưu trữ năng lượng: Hệ thống lưu trữ hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp ổn định doanh thu, đặc biệt khi năng lượng tái tạo có tính biến động cao[19].

Chỉ số ESG: Với xu hướng đầu tư bền vững, doanh nghiệp có chỉ số ESG cao sẽ dễ tiếp cận vốn hơn từ các quỹ đầu tư[20].

Cơ hội và triển vọng bền vững

Theo báo cáo mới nhất từ BloombergNEF, chi phí năng lượng sạch toàn cầu dự kiến sẽ giảm từ 2% đến 11% trong năm 2025, bất chấp các rào cản thương mại[21]. Đặc biệt, giá pin lithium-ion đã giảm xuống mức 115 USD/kWh vào năm 2024, mức giảm lớn nhất kể từ năm 2017[22]. Tại Trung Quốc, giá pin thậm chí còn thấp hơn, chỉ 94 USD/kWh, trong khi ở Mỹ và châu Âu cao hơn lần lượt 31% và 48%[23].

Về triển vọng dài hạn, BloombergNEF dự báo chi phí công nghệ sạch như điện gió, điện mặt trời và pin lưu trữ sẽ tiếp tục giảm từ 22% đến 49% vào năm 2035[24]. Điều này được hỗ trợ bởi năng lực sản xuất công nghệ sạch mạnh mẽ của Trung Quốc, cho phép sản xuất một megawatt-giờ năng lượng sạch với chi phí thấp hơn 11% đến 64% so với các thị trường khác[25].

Trong lĩnh vực thu giữ và lưu trữ carbon (CCUS), IDTechEx dự báo công suất thu giữ carbon toàn cầu sẽ đạt 2.5 gigatấn mỗi năm vào năm 2045, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 18.5% trong giai đoạn 2025-2045[26]. Riêng trong năm 2025, dự kiến sẽ có khoảng 200 dự án CCUS đi đến quyết định đầu tư cuối cùng, tương đương với công suất hơn 500 triệu tấn mỗi năm[27].

Sự phát triển của AI cũng đang mở ra cơ hội mới cho ngành năng lượng sạch. Theo S&P Global Ratings, các ứng dụng giao dịch dựa trên AI đang trở nên phổ biến hơn, giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến chênh lệch lớn (lên đến 700%) giữa dự báo và sản xuất thực tế[28]. AI đang được sử dụng để phát triển các công cụ dự báo thời tiết tiên tiến, cho phép dự đoán giá cả chính xác hơn và tự động hóa các chiến lược giao dịch. Ngoài ra, các trung tâm dữ liệu hiện chiếm khoảng 200 terawatt-giờ (TWh) hoặc 35% tổng nhu cầu năng lượng sạch của doanh nghiệp toàn cầu, và con số này dự kiến sẽ tăng theo cấp số nhân trong 5 năm tới.

Xu hướng hay bong bóng?

Sự bùng nổ của năng lượng sạch mang đến cơ hội lớn, nhưng cũng đặt ra câu hỏi: đây là xu hướng đầu tư dài hạn hay chỉ là một “bong bóng xanh” đang phình to? Để một lĩnh vực phát triển bền vững, nó cần có cơ sở công nghệ vững chắc, khả năng thương mại hóa hiệu quả và dòng tiền ổn định. Nếu xét theo những yếu tố này, năng lượng sạch vẫn có tiềm năng rất lớn, đặc biệt khi chi phí công nghệ đang giảm, nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng. Tuy nhiên, nhà đầu tư cần thận trọng với những dấu hiệu bong bóng, khi định giá của một số doanh nghiệp bị đẩy lên quá cao mà không phản ánh đúng hiệu suất tài chính.

Các rủi ro từ chính sách, chuỗi cung ứng và khả năng triển khai công nghệ mới có thể khiến những khoản đầu tư mang tính đầu cơ chịu áp lực. Do đó, thay vì chạy theo xu hướng, nhà đầu tư nên đánh giá kỹ các chỉ số tài chính cốt lõi, hiệu quả vận hành và mức độ phụ thuộc vào trợ cấp Chính phủ. Cuối cùng, năng lượng sạch không phải là một bong bóng, nhưng sự thổi phồng quá mức có thể khiến những nhà đầu tư không có chiến lược phải trả giá.

[1] https://press.spglobal.com/2025-01-13-S-P-Global-Commodity-Insights-Predicts-a-Transformative-Shift-as-Investments-in-Cleantech-Outpace-Fossil-Fuels-for-the-First-Time

[2] https://assets.bbhub.io/professional/sites/24/951623_BNEF-Energy-Transition-Trends-2025-Abridged.pdf

[3] https://carboncredits.com/2025-the-year-clean-energy-dominates-with-record-670-billion-investment-trumping-oil-gas/

[4] https://carboncopy.info/green-energy-boom-or-bubble-navigating-the-risks-and-rewards-in-indias-market/

[5] https://assets.bbhub.io/professional/sites/24/951623_BNEF-Energy-Transition-Trends-2025-Abridged.pdf

[6] https://knowledge.energyinst.org/new-energy-world/article?id=139252

[7] https://www.enerdata.net/publications/daily-energy-news/china-developping-renewables.html

[8] http://en.people.cn/n3/2025/0102/c90000-20261214.html

[9] https://practiceguides.chambers.com/practice-guides/project-finance-2024/vietnam/trends-and-developments?utm_source=

[10] https://economictimes.com/news/economy/policy/will-budget-2025-green-light-indias-climate-finance-taxonomy/articleshow/117387197.cms

[11] https://energetica-india.net/news/india-requires-its-own-climate-finance-taxonomy-for-green-transition-economic-advisor-moefcc

[12] https://www.nationthailand.com/business/corporate/40039739

[13] https://www.fool.com/investing/2024/01/12/why-plug-power-stock-plunged-64-in-2023/?utm_source=

[14] https://www.marsh.com/en-gb/services/risk-consulting/insights/green-hydrogen-energy-remedy-or-safety-headache.html

[15] https://www.mckinsey.com/industries/electric-power-and-natural-gas/our-insights/the-energy-transition-where-are-we-really

[16] https://www.asiapacific.ca/publication/adani-indictment-threatens-indias-clean-energy-ambitions

[17] https://clearsourcebpo.com/effective-performance-metrics-and-reporting-practices-in-renewable-energy-bpos/

[18] https://clearsourcebpo.com/effective-performance-metrics-and-reporting-practices-in-renewable-energy-bpos/

[19] https://clearsourcebpo.com/effective-performance-metrics-and-reporting-practices-in-renewable-energy-bpos/

[20] https://www.carboncollective.co/sustainable-investing/renewable-energy-investing

[21] https://www.ecowatch.com/clean-energy-costs-2025.html

[22] https://www.thecooldown.com/green-business/lithium-ion-battery-cost-decline-evs/

[23] https://www.thecooldown.com/green-business/lithium-ion-battery-cost-decline-evs/

[24] https://www.ecowatch.com/clean-energy-costs-2025.html

[25] https://www.ecowatch.com/clean-energy-costs-2025.html

[26] https://www.idtechex.com/en/research-report/carbon-capture-utilization-and-storage-ccus-markets-2025-2045-technologies-market-forecasts-and-players/1017

[27] https://www.woodmac.com/news/opinion/ccus-2025-outlook/

[28] https://manufacturing.asia/news/clean-energy-technology-spending-reach-670b-in-2025

Nguyễn Nhiều Lộc

FILI - 09:00:00 15/03/2025