Sự phụ thuộc của Apple vào Trung Quốc không chỉ là vấn đề chi phí lao động

Sự phụ thuộc của Apple vào Trung Quốc không chỉ là vấn đề chi phí lao động

Một cuốn sách mới cho rằng chiến lược gia công sản xuất ở nước ngoài của Apple đã trở thành một lợi thế cạnh tranh vượt trội và khó có thể bị phá vỡ.

Một quảng cáo iPhone16 tại Thượng Hải. Ảnh: Qilai Shen/Bloomberg

Tuần trước, trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã dọa áp thuế 25% đối với iPhone cho đến khi Apple chuyển sản xuất về Mỹ. Tuy nhiên, với tiền lệ thường xuyên thay đổi thất thường của ông Trump, nhiều khả năng lời đe dọa này sẽ không trở thành hiện thực. Dù vậy, cuốn sách “Apple tại Trung Quốc” (Apple in China) của phóng viên Patrick McGee (Financial Times) đã chỉ ra lý do vì sao Apple khó có thể đưa hoạt động sản xuất quy mô lớn về Mỹ, bất kể chính sách của Tổng thống ra sao.

Một phần lớn lợi thế ban đầu của Trung Quốc trong vai trò trung tâm sản xuất đến từ chi phí lao động thấp. Tuy nhiên, McGee cho rằng sự phụ thuộc của Apple vào Trung Quốc không đơn thuần chỉ là vấn đề về chi phí lao động. Chiến lược sản xuất ở nước ngoài độc đáo của Apple, vốn được hình thành trong hoàn cảnh khó khăn, đã dần trở thành một lợi thế cạnh tranh vượt trội. Theo McGee, đây là yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của Apple, sánh ngang với tầm nhìn của Steve Jobs hay tài năng thiết kế của Jony Ive.

Không chỉ riêng Apple hưởng lợi, McGee còn cho rằng hàng tỷ USD đầu tư cùng kiến thức mà Apple chia sẻ rộng rãi đã trở thành động lực then chốt giúp các công ty công nghệ Trung Quốc vươn lên mạnh mẽ, rút ngắn khoảng cách với các đối thủ phương Tây bao gồm cả Apple một cách đầy ấn tượng.

Khi Apple bắt đầu chuyển sản xuất ra nước ngoài vào cuối những năm 1990, họ chưa phải là một thế lực toàn cầu như ngày nay. Khi đó, Apple chỉ là nhà sản xuất máy tính cá nhân được yêu thích nhưng vẫn thuộc phân khúc nhỏ, từng nhiều lần suýt phá sản. Gia công sản xuất là cách để công ty đang gặp khó khăn này cắt giảm chi phí. Dù vậy, Steve Jobs ban đầu đã phản đối việc này, lo ngại sẽ ảnh hưởng đến tiêu chuẩn chất lượng cao của công ty.

Tuy nhiên, ông Jobs và ban lãnh đạo Apple nhanh chóng nhận ra rằng việc chuyển sản xuất ra nước ngoài - ban đầu tại Hàn Quốc và Đài Loan, sau đó ngày càng tập trung ở Trung Quốc - thực chất lại giúp công ty kiểm soát quy trình sản xuất tốt hơn chứ không phải giảm đi. Khác với các đối thủ như Compaq hay Dell, Apple không chỉ đơn thuần gửi bản thiết kế rồi để các nhà sản xuất hợp đồng tự triển khai. Thay vào đó, Apple cử các nhóm kỹ sư sang tận nhà máy, cùng sinh hoạt và làm việc với đội ngũ kỹ sư tại đó, phối hợp chặt chẽ để tìm ra cách hiện thực hóa những thiết kế phức tạp của nhóm Jony Ive thành sản phẩm sản xuất hàng loạt.

Khi Apple ngày càng phát triển, công ty bắt đầu đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ sản xuất. Họ thường tìm kiếm những vật liệu hoặc thiết bị ít người biết đến, vốn chỉ được sử dụng trong các phòng thí nghiệm, rồi mua toàn bộ nguồn cung trên toàn cầu (hoặc trong một số trường hợp, hợp tác với nhà sản xuất để tăng sản lượng), sau đó lắp đặt chúng tại các nhà máy của Foxconn ở Thâm Quyến hoặc các đối tác khác.

Theo số liệu mà McGee thu thập được, riêng năm 2015, khoản đầu tư của Apple vào sản xuất tại Trung Quốc đã lên tới 55 tỷ USD mỗi năm, một con số khổng lồ mà ông nhấn mạnh là “chưa bao gồm chi phí linh kiện phần cứng của Apple”. Ưu điểm của cách làm này là nếu muốn thay đổi đối tác, Apple chỉ cần đến nhà máy, tháo dỡ máy móc của mình và chuyển đi nơi khác.

Tuy nhiên, ngay cả khi Apple muốn tách khỏi Trung Quốc, họ cũng không thể tháo dỡ và mang về những kiến thức quý giá mà các đối tác Trung Quốc đã tích lũy được qua hợp tác. Nhiều năm liền, Apple có thể tăng lợi nhuận bằng cách ép giá các nhà sản xuất hợp đồng. Nhưng như Terry Gou, nhà sáng lập Foxconn nổi tiếng khắc khổ và sắc sảo, là người đầu tiên nhận ra giá trị to lớn nằm ở kiến thức mà kỹ sư của ông thu được khi hợp tác với Apple.

Hiện nay, ngay cả Foxconn của Đài Loan cũng đang dần bị các đối thủ tại đại lục vượt qua, những bên đã học được bài học tương tự. McGee lập luận rằng, bất chấp các lệnh cấm và trừng phạt từ Mỹ, các công ty công nghệ Trung Quốc hiện nay đã cho ra mắt những sản phẩm như điện thoại Mate 20 Pro của Huawei, vượt trội hơn cả Apple. McGee viết rằng, việc chuyển giao công nghệ do Apple tạo điều kiện đã biến họ thành nhà tài trợ doanh nghiệp lớn nhất cho chương trình Made in China 2025, một kế hoạch đầy tham vọng và mang tính đối đầu với phương Tây của Bắc Kinh nhằm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.

Dưới thời ông Tập Cận Bình, các yêu cầu chuyển giao công nghệ từ phía Bắc Kinh đối với các doanh nghiệp nước ngoài ngày càng trở nên rõ ràng và mang tính răn đe hơn. Tuy nhiên, dù các điều khoản hợp tác ngày càng bất lợi, Apple cũng không có giải pháp thực tế nào để rút lui khỏi thị trường này.

Một trong những chủ đề chính xuyên suốt cuốn sách của McGee là các phong cách lãnh đạo độc đoán. Có Steve Jobs, người thường xuyên quát tháo cấp dưới; Terry Gou, người điều hành công ty như một đơn vị quân đội; và Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc.

Các lãnh đạo Apple, bao gồm cả nhân viên hiện tại và cựu nhân viên, là nguồn thông tin cho cuốn sách của McGee, họ kể lại những ngày làm việc cật lực đến kiệt sức để kịp ra mắt các mẫu laptop, điện thoại hay máy tính bảng, rồi lại tiếp tục chu trình đó. Nhiều người đã phải rời Apple để bảo vệ sức khỏe và dành thời gian cho gia đình. Họ cũng chia sẻ về những đồng nghiệp cũ mà họ tin rằng đã qua đời vì áp lực công việc. Ít nhất thì họ được trả công xứng đáng, điều này khác biệt rõ rệt so với những công nhân trẻ Trung Quốc, lực lượng lao động đông đảo và dễ thay thế trong các nhà máy sản xuất thiết bị.

Rõ ràng, một trong những cách để biến những ý tưởng vô cùng khắt khe thành hiện thực là xem những con người tham gia vào quy trình đó như những công cụ phục vụ cho mục tiêu cuối cùng. Trung Quốc tin tưởng vào điều này. Apple, theo một cách khác, dường như cũng áp dụng tư duy tương tự. Và một mức thuế 25% khó có thể làm thay đổi thực tế này.

Quốc An (Theo Bloomberg)

fiLi - 19:00:00 31/05/2025