Thế giới đa cực và bài toán phân bổ tài sản

Thế giới đa cực và bài toán phân bổ tài sản

Sự đối đầu chiến lược giữa Mỹ – Trung – Nga đang định hình lại bản đồ tài chính toàn cầu. Căng thẳng giữa ba cường quốc không còn chỉ là những xung đột địa chính trị truyền thống, mà đang thấm sâu vào hệ thống tài chính, công nghệ, thương mại và tiền tệ. Từ cuộc chiến công nghệ Mỹ – Trung (Huawei, ASML, TikTok) đến xung đột quân sự kéo dài tại Ukraine, sự phân cực đang thúc đẩy nhà đầu tư toàn cầu tái cấu trúc danh mục, né tránh rủi ro chính trị và tìm đến nơi trú ẩn an toàn. Cuộc chơi giờ đây không còn là về lợi nhuận cao, mà là duy trì giá trị tài sản giữa cơn địa chấn địa chính trị.

Dòng vốn rút khỏi Trung Quốc với tốc độ đáng báo động, khi niềm tin nhà đầu tư lung lay vì bất ổn và chính sách kiểm soát. Theo báo cáo của Viện Tài chính Quốc tế (IIF), riêng quý 4 năm 2024, Trung Quốc chứng kiến dòng vốn rút ròng khoảng 81 tỷ USD, mức cao nhất kể từ năm 2015 – thời điểm Bắc Kinh phá giá đồng nhân dân tệ. Các nguyên nhân bao gồm tăng trưởng suy yếu, thị trường bất động sản lao dốc (với vụ vỡ nợ Evergrande và Country Garden), và môi trường pháp lý thiếu minh bạch cho nhà đầu tư nước ngoài. Giới tài chính phương Tây thậm chí đã đặt tên cho hiện tượng này là "China exit wave". Các quỹ đầu tư lớn như BlackRock và Fidelity giảm tỷ trọng tài sản Trung Quốc từ cuối 2022, chuyển hướng sang các nền kinh tế ổn định hơn ở châu Á như Ấn Độ, Việt Nam và Indonesia.

Nga bị loại khỏi hệ thống tài chính phương Tây, tạo hiệu ứng phân cực và tăng nhu cầu tích trữ tài sản “chống trừng phạt”. Kể từ sau khi Nga bị loại khỏi hệ thống SWIFT và bị phong tỏa hơn 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối, Moscow đã tăng cường giao dịch song phương bằng đồng nội tệ với Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, điều này đồng thời khiến nhu cầu tích trữ vàng và tiền điện tử trong giới siêu giàu Nga tăng mạnh. Theo Bloomberg (2023), các ngân hàng Thụy Sĩ ghi nhận dòng tiền từ các gia đình tài phiệt Nga chuyển vào vàng vật chất và tài khoản số tại Dubai. Việc bị cắt khỏi USD khiến giới giàu ở Nga và các nước liên kết đang tìm kiếm các kênh phòng vệ phi truyền thống, nơi tài sản khó bị phong tỏa.

Mỹ vẫn là “bến đỗ an toàn cuối cùng”, nhưng sự độc tôn đang bị thách thức bởi sự trỗi dậy của hệ thống tài chính song song. Bất chấp chính trị nội bộ phân hóa và nợ công chạm ngưỡng 34.000 tỷ USD, USD vẫn chiếm hơn 58% dự trữ ngoại hối toàn cầu (IMF, 2024) và trái phiếu Kho bạc Mỹ vẫn là tài sản trú ẩn số 1. Tuy nhiên, xu hướng “phi đô la hóa” (de-dollarization) đang diễn ra rõ rệt: Trung Quốc và Brazil ký kết thanh toán thương mại bằng đồng nội tệ; Ấn Độ mua dầu Nga bằng rupee; Saudi Arabia chưa gia hạn thỏa thuận dầu đổi USD (Petrodollar deal). Mặc dù vị thế của USD chưa bị đe dọa ngay lập tức, nhưng niềm tin vào sự ổn định dài hạn của Mỹ đang bị mài mòn, đặc biệt nếu xung đột với Trung Quốc và Nga tiếp tục kéo dài.

Hiện nay, giới siêu giàu toàn cầu và nhà đầu tư tổ chức đang chuyển hướng phòng vệ tài sản qua 3 kênh chính: vàng, bất động sản tại các đất nước ổn định chính trị, và các tài sản "khó tịch thu".

Theo World Gold Council, năm 2024, ngân hàng trung ương toàn cầu mua vào lượng vàng kỷ lục 1,045 tấn – phần lớn đến từ Trung Quốc, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và các nền kinh tế mới nổi. Vàng đang được xem là "tài sản phi chính trị" – không bị trừng phạt, không thể in thêm, và dễ lưu chuyển. Song song đó, giới giàu cũng đổ vào bất động sản tại các quốc gia trung lập và chính sách nhập cư dễ dàng như UAE, Singapore, Bồ Đào Nha, đi kèm làn sóng “golden visa”. Một xu hướng mới nổi là sở hữu tài sản số như Bitcoin, đặc biệt sau khi Mỹ chính thức chấp thuận ETF Bitcoin giao dịch tại NYSE (2024), tạo khung pháp lý rõ ràng cho nhà đầu tư tổ chức.

Trong bối cảnh này, đối với nhà đầu tư trong nước, bài toán phòng vệ tài sản trong thời kỳ bất ổn không còn là chuyện phân bổ đơn thuần, mà là sự kết hợp giữa khả năng định vị địa chính trị và tư duy phân tán rủi ro toàn cầu.

Thứ nhất là phòng vệ tài sản ngày nay không thể chỉ dựa vào mô hình phân bổ truyền thống. Trước kia, nhà đầu tư giàu có và các tổ chức tài chính thường dựa vào lý thuyết phân bổ tài sản (Asset Allocation Theory) như mô hình 60/40 (60% cổ phiếu – 40% trái phiếu) để cân bằng giữa rủi ro và lợi suất. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay – khi lạm phát, lãi suất và địa chính trị đều biến động bất thường – thì mô hình này đã tỏ ra thiếu linh hoạt. Cả cổ phiếu lẫn trái phiếu đều đồng loạt suy giảm trong một số giai đoạn (như năm 2022), cho thấy sự tương quan dương bất thường giữa hai loại tài sản vốn được coi là đối lập về rủi ro. Điều này làm nổi bật hạn chế của tư duy phân bổ truyền thống.

Thứ hai là cấu trúc phòng vệ tài sản đang chuyển từ mô hình “tĩnh” sang “động” – giống như một hệ thống linh hoạt có thể tái cấu hình theo thời cuộc. Trong quá khứ, tài sản thường được phân bổ và nắm giữ lâu dài với tỷ lệ cố định, gọi là cấu trúc “tĩnh”. Ngày nay, các tổ chức tài chính và những cá nhân có giá trị tài sản ròng cực cao (UHNWIs) đang áp dụng phương pháp tiếp cận “động”, trong đó danh mục liên tục được cập nhật, điều chỉnh theo dữ liệu vĩ mô, xu hướng công nghệ và rủi ro địa chính trị. Ví dụ nhiều ngân hàng private banking đã xây dựng các chỉ số riêng về rủi ro địa chính trị, được cập nhật theo tuần và ảnh hưởng trực tiếp đến đề xuất danh mục đầu tư.

Đồng thời, các nhà quản lý tài sản chuyên nghiệp đang dịch chuyển khỏi tư duy “chọn tài sản tốt nhất”, thay vào đó là chiến lược “phân bổ trong hệ thống phức tạp”. Sự bất ổn buộc người sở hữu tài sản phải trả lời 3 câu hỏi:

Trong bối cảnh “thế giới đa cực” ngày càng rõ nét, việc phòng vệ tài sản không còn là đặc quyền của giới siêu giàu, mà là năng lực thiết yếu của bất kỳ nhà đầu tư trung lưu có tích lũy nào, đặc biệt là những người sống ở các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam – nơi cơ hội đi kèm với rủi ro ngoại sinh luôn thường trực.

Chu Tuấn Phong

FILI - 10:00:00 15/05/2025