Trái phiếu xanh ở ASEAN: Việt Nam sẵn sàng cho sự tăng trưởng

Trái phiếu xanh ở ASEAN: Việt Nam sẵn sàng cho sự tăng trưởng

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng trở nên nghiêm trọng và các quốc gia trên thế giới đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp tài chính bền vững, trái phiếu xanh trở thành một trong những công cụ hiệu quả để huy động vốn cho các dự án thân thiện môi trường.

Khu vực ASEAN, với tiềm năng tăng trưởng kinh tế lớn và nhu cầu cấp thiết về phát triển bền vững, đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của thị trường trái phiếu xanh. Trong đó, Việt Nam, với những cam kết về giảm phát thải và tăng trưởng xanh, được kỳ vọng sẽ trở thành một trong những động lực tăng trưởng chính của thị trường trái phiếu xanh ASEAN.

Tổng quan về thị trường trái phiếu xanh ASEAN

Thị trường trái phiếu xanh ASEAN đã có những bước phát triển đáng kể những năm gần đây. Thị trường trái phiếu bền vững của ASEAN tăng trưởng tương đối nhanh hơn, với mức tăng 6,4% so với quý 1 năm 2024, đạt quy mô 80 tỷ USD vào cuối quý 2/2024.^[1] Tính đến cuối quý 3 năm 2024, trái phiếu bền vững đang lưu hành ở các thị trường ASEAN+3 đạt 893.1 tỷ USD, với mức tăng trưởng hàng quý tăng tốc lên 4.1% trong quý 3/2024, từ 2% trong quý 2/2024.^[2]

Tuy nhiên, so với tiềm năng và nhu cầu thực tế, thị trường trái phiếu xanh ASEAN vẫn còn nhiều thách thức. Các chuyên gia từ Văn phòng Nghiên cứu Kinh tế vĩ mô ASEAN+3 (AMRO) đã nhấn mạnh những thách thức trong việc cân bằng giữa tính bền vững và ổn định tài chính trong tài chính xanh ở khu vực ASEAN+3. Thông tin sai lệch về tính bền vững có thể làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư, gây ra tình trạng rút vốn và gây bất ổn cho thị trường.^[3] Hơn nữa, sự không chắc chắn có thể khiến các nhà đầu tư ngần ngại do khả năng thay đổi các quy định, do đó làm tăng rủi ro liên quan đến các kế hoạch đầu tư dài hạn.^[4]

Tiềm năng và cơ hội của thị trường trái phiếu xanh Việt Nam

Việt Nam có nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển thị trường trái phiếu xanh. Thứ nhất, Chính phủ Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với phát triển bền vững và giảm phát thải. Tại Hội nghị COP26, Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.^[5] Để thực hiện cam kết này, Việt Nam cần huy động một lượng vốn khổng lồ cho các dự án năng lượng tái tạo, giao thông xanh, quản lý chất thải và các lĩnh vực khác liên quan đến môi trường.

Thứ hai, Việt Nam có nhu cầu lớn về đầu tư vào các dự án xanh. Theo ước tính của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD cho đến năm 2040, tương đương 20 tỷ USD mỗi năm, để đạt được các mục tiêu tăng trưởng xanh.^[6] Nhu cầu này tạo ra một thị trường tiềm năng lớn cho trái phiếu xanh.

Thứ ba, Việt Nam đang có những bước tiến trong việc hoàn thiện khung pháp lý cho trái phiếu xanh. Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 đã đưa ra định nghĩa về trái phiếu xanh và quy định về việc sử dụng nguồn vốn từ trái phiếu xanh cho các dự án bảo vệ môi trường.^[7] Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng đang xây dựng các quy định hướng dẫn về trái phiếu xanh để tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức phát hành và nhà đầu tư. Vietcombank cũng đã công bố khuôn khổ trái phiếu xanh phù hợp với các quy định của Việt Nam và tuân thủ các nguyên tắc trái phiếu xanh của Hiệp hội Thị trường Vốn Quốc tế (ICMA).

Thứ tư, Việt Nam đang thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư quốc tế. Các nhà đầu tư trên thế giới ngày càng quan tâm đến các khoản đầu tư bền vững và có trách nhiệm với xã hội. Việt Nam, với vị thế là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực, có thể thu hút một lượng vốn đáng kể từ các nhà đầu tư này thông qua trái phiếu xanh.

Những thách thức đối với thị trường trái phiếu xanh Việt Nam

Mặc dù có nhiều tiềm năng và cơ hội, thị trường trái phiếu xanh Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức.

Một là, khung pháp lý cho trái phiếu xanh chưa hoàn thiện. Mặc dù Luật Bảo vệ Môi trường đã đưa ra định nghĩa về trái phiếu xanh, nhưng vẫn còn thiếu các quy định chi tiết về tiêu chuẩn xanh, quy trình thẩm định dự án xanh và cơ chế giám sát việc sử dụng vốn từ trái phiếu xanh. Sự thiếu rõ ràng này gây khó khăn cho các tổ chức phát hành và nhà đầu tư.

Hai là, chi phí phát hành trái phiếu xanh còn cao. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn xanh và thực hiện các thủ tục thẩm định dự án xanh làm tăng chi phí phát hành trái phiếu xanh so với trái phiếu thông thường. Điều này làm giảm sức hấp dẫn của trái phiếu xanh đối với các tổ chức phát hành.

Ba là, nhận thức về trái phiếu xanh còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư Việt Nam chưa hiểu rõ về trái phiếu xanh và lợi ích của nó. Đã làm giảm nhu cầu đối với trái phiếu xanh.

Bốn là, thiếu các dự án xanh đủ tiêu chuẩn. Để phát hành trái phiếu xanh, các tổ chức phát hành cần có các dự án xanh đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt. Tuy nhiên, số lượng các dự án như vậy ở Việt Nam còn hạn chế.

Các yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu xanh Việt Nam

Để thị trường trái phiếu xanh Việt Nam không chỉ tăng trưởng về quy mô mà còn phát triển một cách bền vững và hiệu quả, cần chú trọng đến các yếu tố then chốt sau đây:

Minh bạch và độ tin cậy: Đây là yếu tố tiên quyết để thu hút nhà đầu tư, đặc biệt là quốc tế. Các tổ chức phát hành cần minh bạch thông tin về dự án xanh, mục đích sử dụng vốn, và lợi ích môi trường, xã hội. Cần có kiểm toán độc lập để đảm bảo tính xác thực và tránh “tẩy xanh”. Việc thiếu danh mục dự án xanh cụ thể đang là một hạn chế, đòi hỏi khung pháp lý thống nhất và cơ chế giám sát chặt chẽ hơn.

Năng lực thẩm định và tư vấn: Các dự án xanh cần được thẩm định bởi đội ngũ chuyên gia có kiến thức sâu rộng về môi trường, kỹ thuật và tài chính. Sự tham gia của các tổ chức tư vấn uy tín hỗ trợ tổ chức phát hành xây dựng cấu trúc trái phiếu xanh và tuân thủ quy định pháp luật là rất quan trọng.

Sự tham gia của nhà đầu tư tổ chức: Quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí có vai trò quan trọng do nguồn vốn lớn và xu hướng đầu tư dài hạn, giúp ổn định thị trường. Cần có chính sách khuyến khích và sản phẩm trái phiếu xanh hấp dẫn để thu hút họ.

Tính thanh khoản của thị trường: Tính thanh khoản cao giúp nhà đầu tư dễ dàng mua bán trái phiếu xanh mà không ảnh hưởng lớn đến giá, tăng sức hấp dẫn của thị trường. Giải pháp bao gồm khuyến khích nhà tạo lập thị trường, phát triển sản phẩm phái sinh và tạo điều kiện giao dịch trên thị trường thứ cấp.

Sự phối hợp giữa các bên liên quan. Sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu xanh Việt Nam đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức tài chính, các doanh nghiệp và các nhà đầu tư. Cần có một cơ chế đối thoại thường xuyên giữa các bên liên quan để trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và giải quyết các vấn đề phát sinh. Chính phủ cần đóng vai trò định hướng và điều phối, tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động hợp tác và phát triển thị trường.

Thị trường trái phiếu xanh Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh nhu cầu về tài chính xanh ngày càng tăng cao và Chính phủ Việt Nam cam kết mạnh mẽ với phát triển bền vững. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, Việt Nam cần vượt qua những thách thức về khung pháp lý, chi phí phát hành, nhận thức và nguồn cung dự án xanh. Với sự chung tay của tất cả các bên liên quan và việc thực hiện đồng bộ các giải pháp, Việt Nam có thể xây dựng một thị trường trái phiếu xanh sôi động, hiệu quả, góp phần quan trọng vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của đất nước và khu vực ASEAN. Đến năm 2025, các tổ chức tài chính của Việt Nam có thể thu về khoảng 1,7 tỷ đô la doanh thu từ việc phát hành trái phiếu để tài trợ cho các dự án ESG, trong đó 1,5 tỷ đô la đến từ tài chính chuyển đổi và trái phiếu xanh, tài trợ cho sự chuyển đổi từ các ngành công nghiệp thâm dụng carbon sang các ngành công nghiệp xanh.^[8]

Việc Việt Nam tận dụng thành công cơ hội từ thị trường trái phiếu xanh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, khẳng định vai trò là một quốc gia tiên phong trong khu vực về phát triển bền vững. Sự tăng trưởng của thị trường trái phiếu xanh cũng sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi sang mô hình kinh doanh xanh, thân thiện với môi trường, góp phần xây dựng một nền kinh tế xanh, bền vững và thịnh vượng cho Việt Nam.

[1] https://asianbondsonline.adb.org/newsletters/aboesg202408.pdf

[2] https://asianbondsonline.adb.org/newsletters/aboesg202410.pdf

[3] https://vntr.moit.gov.vn/news/green-finance-in-asean3-balancing-sustainable-development-and-financial-stability

[4] https://www.krungsri.com/en/research/research-intelligence/asean-green-finance-2024

[5] https://www.vietcombank.com.vn/en/Trang-thong-tin-dien-tu/Articles/2024/11/14/20241114_khung-trai-phieu-xanh

[6] https://english.haiquanonline.com.vn/removing-bottlenecks-to-develop-the-green-bond-market-29644.html

[7] https://www.theacmf.org/images/downloads/pdf/SDG-Bonds-Vietnam.pdf

[8] https://www.mckinsey.com/industries/financial-services/our-insights/can-vietnamese-banks-seize-the-green-bond-opportunity

Quốc An

FILI - 13:00:00 03/05/2025