Vàng đấu với Bitcoin

Vàng đấu với Bitcoin

Từ lâu, vàng đã được coi là tài sản trú ẩn an toàn (“safe-haven”) của các nhà đầu tư và các quốc gia. Trong các cuộc khủng hoảng tài chính và địa chính trị, giá vàng thường có xu hướng tăng cao. Chẳng hạn, trong bối cảnh kỳ vọng lạm phát cao do thương chiến Trump 2.0 cùng các cuộc chiến tranh và xung đột như chiến tranh Nga-Ukraine, xung đột Israel-Hamas, giá vàng đã lập kỷ lục mới vào tháng 04/2025, chạm mốc 3,430 USD/ounce. Ngược lại, Bitcoin – đồng tiền mã hóa đầu tiên ra đời vào năm 2009 – suốt một thời gian dài chỉ được xem như một tài sản đầu cơ. Tuy nhiên, năm 2025, với chiến lược mới của chính quyền Trump nhiệm kỳ 2, Bitcoin đang dần được định hình là một đối trọng chiến lược với vàng.

Vàng đã được loài người khai thác và sử dụng làm tiền tệ hàng ngàn năm. Từ nền văn minh Ai Cập cổ đại, vàng luôn là biểu tượng của sự giàu có và được dùng làm phương tiện thanh toán. Cho đến thế kỷ 20, nhiều quốc gia áp dụng bản vị vàng (gold standard) để neo tỷ giá, và sau đó các ngân hàng trung ương (NHTW) các nước tiếp tục tích trữ vàng như một phần quan trọng trong dự trữ ngoại hối (ví dụ Mỹ hiện đang nắm giữ trên 8,000 tấn vàng).

Trong khi đó, Bitcoin ra đời năm 2009 được thiết kế như một loại tiền kỹ thuật số hoàn toàn phi tập trung, không chịu sự điều tiết của bất kỳ chính phủ hay tổ chức nào. Bitcoin hoạt động trên mạng lưới blockchain toàn cầu, minh bạch và khó bị kiểm duyệt, khác hẳn với vàng vật chất. Hiện nay, bên cạnh các nhà đầu tư cá nhân và các quỹ đầu tư, một số chính phủ và tổ chức lớn đã bắt đầu nắm giữ Bitcoin. Đặc biệt, Mỹ đã thành lập Kho dự trữ Bitcoin chiến lược vào tháng 03/2025 (từ các Bitcoin bị tịch thu). Một số NHTW, như Ngân hàng Trung ương El Salvador, thậm chí đã công nhận Bitcoin là tiền pháp định, trong khi nhiều quốc gia khác và các tổ chức đầu tư đang cân nhắc bổ sung Bitcoin vào danh mục dự trữ.

Xu thế lớn của vàng và động cơ của các NHTW

Trong vài năm qua, các NHTW toàn cầu đã ráo riết gom vàng, khiến giá kim loại quý này xác lập một xu thế tăng mạnh trong dài hạn. Trong 4 tháng đầu năm 2025, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) liên tục tăng dự trữ vàng (đạt khoảng 73.61 triệu ounce, tương đương 208.6 tỷ USD vào cuối tháng 02/2025).

Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung leo thang trên nhiều mặt trận, bắt đầu từ nhiệm kỳ đầu của Trump. Các chuyên gia nhận định Trung Quốc không chỉ mua vàng để đầu tư ngắn hạn, mà còn nhằm tăng dự trữ tài sản an toàn, đa dạng hóa dự trữ ngoại hối và giảm bớt phụ thuộc vào đồng USD – một chiến lược dài hơi tính bằng nhiều năm.

Theo báo cáo của Hội đồng Vàng Thế giới, trong năm 2024, các NHTW đã mua thêm 1,045 tấn vàng, năm thứ ba liên tiếp vượt ngưỡng 1,000 tấn/năm. Điều này cho thấy một xu thế rõ rệt: nhiều quốc gia đang chuyển dần dự trữ sang vàng để tạo bộ đệm an toàn dài hạn. Như vậy, đằng sau xu hướng này là một chiến lược tiền tệ dài hạn: chống chịu lạm phát, giảm thiểu tác động từ các biện pháp trừng phạt, và duy trì độc lập tài chính trong bối cảnh địa chính trị, thương mại và tài chính toàn cầu nhiều bất ổn.

Sự nổi lên của Bitcoin trong chiến lược của Mỹ

Trái ngược với Trung Quốc, chính quyền Trump nhiệm kỳ 2 chủ trương “ôm lấy” Bitcoin như một lợi thế chiến lược. Trong bài phát biểu tại Hội nghị Bitcoin 2025 ở Las Vegas ngày 28/05/2025, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance khẳng định Bitcoin có tầm quan trọng chiến lược đặc biệt đối với Mỹ. Ông phát biểu: “Nếu Trung Quốc đang rời xa Bitcoin, thì có lẽ nước Mỹ nên tiến gần hơn và nắm lấy nó”, đồng thời nhấn mạnh “crypto là một hàng rào phòng thủ chống lại một trong những xu hướng nguy hiểm nhất của kỷ nguyên số: hiện tượng giới tinh hoa chiếm đoạt công nghệ tiên tiến để kiểm soát người khác thay vì tự mình đổi mới”. Theo JD Vance, tiềm năng đầy đủ của ngành tài sản số không chỉ là một kênh đầu tư, không chỉ là một công nghệ hào nhoáng, mà còn là một công cụ bảo vệ tự do cá nhân và dẫn dắt quốc gia tiến tới một tương lai với chủ quyền tài chính đổi mới.

Chính quyền Trump không coi stablecoin là mối đe dọa đối với đồng đô la Mỹ, mà ngược lại, xem stablecoin như một công cụ hỗ trợ sức mạnh kinh tế Mỹ, với giá trị neo theo đồng USD. Nếu Trung Quốc lựa chọn thế mạnh của mình trong lĩnh vực AI – vốn thiên về kiểm soát dữ liệu và quản lý tập trung (mà DeepSeek là một ví dụ khi hoạt động hoàn toàn chịu sự kiểm soát của chính phủ Trung Quốc) – thì Mỹ chọn phát triển công nghệ của Bitcoin, crypto, tài chính phi tập trung và tự do.

Vàng và Bitcoin – Hai hướng tiếp cận tài sản dự trữ chiến lược

Vàng và Bitcoin đại diện cho hai triết lý khác nhau. Vàng là tài sản vật chất, hữu hình, cần lưu trữ an toàn và dễ bị kiểm soát bởi nhà nước (qua dự trữ của các NHTW hoặc quy định quản lý). Việc sở hữu vàng cũng có thể chịu áp lực từ các chính sách của chính phủ. Trong khi đó, Bitcoin là tài sản phi tập trung, phi vật chất, không bị kiểm soát bởi bất kỳ chính phủ hay NHTW nào. Nó hoạt động trên mạng lưới toàn cầu, cho phép giao dịch minh bạch và khó kiểm duyệt. Tuy nhiên, Bitcoin cũng không hoàn hảo: nó có độ biến động cao và khung pháp lý chưa rõ ràng ở nhiều quốc gia. Về bản chất, vàng đi theo mô hình kiểm soát tập trung và bảo thủ, còn Bitcoin đại diện cho công nghệ tự do và đổi mới.

Trong “cuộc đua” công nghệ tiền số, hai cường quốc lớn nhất trong lĩnh vực này – Mỹ và Trung Quốc – đang áp dụng hai công thức khác nhau. Mỹ theo đuổi đồng tiền kỹ thuật số kết hợp duy trì sức mạnh của đồng USD. Chính quyền Trump nhiệm kỳ 2 thân thiện với tiền mã hóa, từ việc kêu gọi biến Mỹ thành “thủ phủ crypto của thế giới”, thành lập ủy ban tư vấn tiền số, đến việc lập Kho dự trữ Bitcoin chiến lược. Mỹ cũng đặt vấn đề khung pháp lý cho stablecoin và thị trường tài sản số, thể hiện sự tôn trọng đối với phát triển công nghệ mới và khuyến khích doanh nghiệp tư nhân.

Ngược lại, Trung Quốc cấm hầu hết hoạt động đào và giao dịch tiền mã hóa (lệnh cấm từ năm 2021), đồng thời tăng cường kiểm soát chính sách tiền tệ thông qua vàng và đồng nhân dân tệ (bao gồm cả tiền kỹ thuật số do nhà nước phát hành – e-CNY). Trung Quốc tích cực mua vàng để tăng tỷ lệ dự trữ, phát triển hệ thống thanh toán riêng (như CIPS) và củng cố đồng NDT kỹ thuật số. Nói cách khác, Mỹ ưu tiên Bitcoin kết hợp USD để bảo vệ ưu thế toàn cầu, trong khi Trung Quốc đặt cược vào vàng và NDT/CBDC như công cụ đối đầu và dự phòng.

Những khác biệt này đang dẫn đến xu hướng phân cực kinh tế - tiền tệ toàn cầu. Nhiều phân tích chỉ ra rằng thế giới đang dần chia thành hai khối: một bên theo chủ nghĩa tự do công nghệ tài chính, coi Bitcoin – và rộng hơn là tài sản số – như chuẩn mực đổi mới; bên kia thiên về giá trị truyền thống của vàng và đồng tiền do nhà nước kiểm soát. Các quốc gia BRICS (như Nga, Ấn Độ, Brazil, Nam Phi và Trung Quốc) đã bàn bạc về việc thiết lập một hệ thống thanh toán mới, có thể dựa trên vàng hoặc đồng tiền chung, để giảm phụ thuộc vào USD. Trong khi đó, các nước phương Tây và đồng minh như Mỹ, Canada, Nhật Bản, Anh… đang thí điểm khung pháp lý cho Bitcoin và stablecoin, nhằm củng cố vị thế đồng USD trong nền tài chính số. Trong bối cảnh này, Bitcoin và vàng đang trở thành biểu tượng cho hai mô hình chính sách đối lập.

Gợi mở cho Việt Nam

Trước bối cảnh đó, Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng mới. Dù có tiềm năng phát triển kinh tế số và tỷ lệ người dân quan tâm lớn đến tài sản kỹ thuật số (20% dân số đã nắm giữ tài sản số, theo một số liệu không chính thức), hiện Việt Nam vẫn thiếu hành lang pháp lý cho tiền số và tài sản số. Mặc dù Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 1/3/2025, giao Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu khung pháp lý cho tiền điện tử và tài sản số, đây mới chỉ là bước đầu. Về chính sách, cần một chiến lược cân bằng: vừa thúc đẩy công nghệ mới để không bị tụt hậu, vừa xây dựng quy định quản lý phù hợp nhằm kiểm soát rủi ro. Cụ thể, Việt Nam cần sớm công nhận Bitcoin như một loại tài sản hợp pháp trong khuôn khổ pháp lý minh bạch, giúp các doanh nghiệp và người dân có thể đầu tư và giao dịch thuận lợi. Nếu Việt Nam khuyến khích đổi mới và xác lập vị thế sớm trong lĩnh vực tài sản số, chúng ta sẽ không bị tụt lại trong cuộc chơi chiến lược toàn cầu.

Cuộc đấu giữa Bitcoin và vàng trên thực tế chính là cuộc chạy đua chiến lược giữa hai mô hình kinh tế - tiền tệ. Trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế năm 2025 đầy bất ổn, Việt Nam cần chủ động nắm bắt công nghệ mới, hoàn thiện pháp lý cho tài sản số, và theo đuổi chiến lược cân bằng để vừa bảo đảm ổn định tài chính vừa tận dụng các kênh đầu tư đổi mới.

LH

FILI - 12:03:07 02/06/2025