Tinh thần doanh nhân và sự vươn mình của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu
Buổi triển lãm thiết bị y tế quốc tế tại Hà Nội vào tháng 5/2025 để lại ấn tượng mạnh với một điều tưởng chừng nhỏ nhặt: gần như 99% gian hàng đến từ Trung Quốc. Từ máy móc sản xuất dược phẩm, nguyên liệu hóa chất, đến vỏ lọ bao bì và thiết bị đóng gói – tất cả gần như đều do các công ty Trung Quốc cung cấp. Sự hiện diện áp đảo ấy không đơn thuần là chuyện thương mại, mà là minh chứng sống động cho thấy Trung Quốc đã chiếm lĩnh chuỗi cung ứng toàn cầu như thế nào.
Trung Quốc thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu ra sao?
Không phải ngẫu nhiên mà Trung Quốc được mệnh danh là “công xưởng của thế giới”. Đến năm 2023, Trung Quốc đóng góp tới 29% giá trị sản xuất công nghiệp toàn cầu – lớn hơn tổng của bốn nền kinh tế xếp sau cộng lại.
Thị phần xuất khẩu hàng hóa của nước này cũng tăng từ 13% năm 2019 lên khoảng 15% kim ngạch xuất khẩu toàn cầu vào cuối 2021. Nói cách khác, trong mỗi 100 USD hàng hóa xuất khẩu trên thế giới, có 15 USD xuất xứ từ các nhà máy Trung Quốc.
Đại dịch COVID-19 càng minh chứng rõ sức mạnh chuỗi cung ứng Trung Quốc. Khi nhu cầu khẩu trang, bộ xét nghiệm tăng bùng nổ, các nhà máy Trung Quốc hồi sinh nhanh chóng và ngập trong đơn hàng xuất khẩu – cung cấp khối lượng khổng lồ thiết bị y tế giá rẻ để đáp ứng thị trường phương Tây. Ngày nay, không chỉ các mặt hàng đơn giản, Trung Quốc đã mở rộng sang lĩnh vực công nghệ cao: từ robot phẫu thuật, chip điện tử đến xe điện và năng lượng xanh. Giá rẻ, quy mô lớn, cùng sự hỗ trợ mạnh mẽ của Nhà nước đã giúp nhà sản xuất Trung Quốc lấn át nhiều đối thủ trên toàn cầu.
Trong lĩnh vực thiết bị và vật tư y tế, sự hiện diện của Trung Quốc đặc biệt sâu rộng. Việt Nam nhập khẩu thiết bị y tế từ Trung Quốc trị giá khoảng 3.2 tỷ USD chỉ riêng năm 2023, tăng 10% so với năm trước. Phần lớn dược liệu và nguyên phụ liệu sản xuất thuốc tại Việt Nam cũng phụ thuộc nguồn nhập khẩu – khoảng 85% đến từ Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này nghĩa là từ viên thuốc, chiếc khẩu trang cho đến máy chụp X-quang ở Việt Nam, đa phần đều có “ thương hiệu ” Trung Quốc trên hành trình tạo ra chúng. Chuỗi cung ứng do người Trung Quốc xây dựng trải dài trọn vẹn các khâu: họ cung cấp nguyên liệu đầu vào, bán máy móc dây chuyền, rồi lại cung ứng sản phẩm hoàn thiện đi khắp thế giới.
Một điểm đáng nể phục ở các doanh nhân Trung Quốc là khả năng triển khai dự án sản xuất với tốc độ “thần tốc” và quy mô lớn, kể cả ở nước ngoài. Ngay tại Việt Nam, nhiều công ty Trung Quốc đã nhanh chóng xây dựng nhà máy và chiếm lĩnh thị trường. Gongjin Electronics, một nhà sản xuất thiết bị viễn thông trụ sở Thâm Quyến, trước năm 2018 chưa hề có nhà máy ở nước ngoài. Vậy mà chỉ 4 năm sau khi mở nhà máy tại Việt Nam, cơ sở này đã đảm nhiệm toàn bộ đơn hàng xuất khẩu của họ. Dự kiến khi hoàn thành giai đoạn 3, nhà máy Gongjin ở Việt Nam sẽ đạt sản lượng khoảng 10 tỷ Nhân dân tệ/năm (~1.4 tỷ USD) – một con số ấn tượng cho một cơ sở mới vài năm tuổi.
Tương tự, DBG Technology – một công ty sản xuất điện tử khác từ Quảng Đông – đang biến cơ sở tại Việt Nam thành trung tâm sản xuất toàn cầu với công suất dự kiến 40 triệu smartphone/năm và kim ngạch xuất khẩu 4.5 tỷ USD sau 3 năm. Rõ ràng, doanh nghiệp Trung Quốc biết cách tận dụng cơ hội và mở rộng nhanh chóng. Họ sẵn sàng dịch chuyển để nắm bắt thị trường – tránh rủi ro từ chiến tranh thương mại, gần khách hàng hơn – và khi đã quyết, họ hành động quyết liệt. Chỉ trong vài tháng, một khu đất trống có thể biến thành nhà xưởng sáng đèn.
Thực tế cho thấy các nhà đầu tư Trung Quốc đang tăng mạnh hiện diện tại Việt Nam. Vốn FDI từ Trung Quốc, Hồng Kông liên tục thuộc nhóm dẫn đầu vào Việt Nam những năm gần đây, tập trung ở lĩnh vực sản xuất. Những khu công nghiệp từ Bắc Giang, Hải Phòng cho tới Long An chứng kiến các nhà máy do người Trung Quốc đầu tư mọc lên nhanh chóng. Họ đem đến không chỉ tiền vốn, mà cả kinh nghiệm quản lý chuỗi cung ứng, mạng lưới khách hàng và tinh thần “làm trước, tính sau” đầy táo bạo. Nhìn cách doanh nhân Trung Quốc xây dựng nhà máy quy mô hàng tỷ USD trong thời gian ngắn, có thể thấy rõ vì sao họ có lợi thế lớn trong cuộc đua sản xuất toàn cầu.
Tinh thần doanh nhân Trung Quốc: Từ con đường tơ lụa đến kỷ nguyên mới
Tinh thần doanh nhân Trung Quốc không phải ngẫu nhiên mà có. Hơn 2 ngàn năm trước, con đường tơ lụa đã hình thành như tuyến giao thương huyết mạch nối Á – Âu. Những thương nhân cổ đại không quản ngại vượt sa mạc, băng núi tuyết để mang tơ lụa, gốm sứ, trà và gia vị từ Trung Quốc sang tận La Mã. Sự kiên trì, dám nghĩ dám làm ấy chính là di sản tinh thần khởi nghiệp mà người Trung Quốc ngày nay kế thừa.
Đến thời hiện đại, tinh thần doanh nhân ấy được hun đúc qua các thời kỳ cải cách. Từ thập niên 1980, hàng triệu người Trung Quốc đã khởi sự kinh doanh, khát khao làm giàu sau một giai đoạn dài khó khăn. Chính phủ Trung Quốc cũng đề ra khẩu hiệu: “Đại chúng khởi nghiệp, vạn chúng sáng tạo”, khuyến khích mọi tầng lớp tham gia kinh doanh sáng tạo.
Trong văn hóa kinh doanh Trung Quốc, có thể thấy vài đặc trưng tiêu biểu:
Những phẩm chất trên, kết hợp với sự hỗ trợ của Chính phủ và văn hóa đề cao giáo dục, đã tạo nên một thế hệ doanh nhân Trung Quốc tự tin vươn ra toàn cầu.
Việt Nam – trăn trở và gợi mở
Quay lại Việt Nam, nhìn cảnh hội chợ tràn ngập doanh nghiệp Trung Quốc, không khỏi chạnh lòng cho cộng đồng doanh nghiệp nội địa. Sản xuất trong nước vẫn là điểm yếu. Điều đáng trăn trở hơn là sự tương phản rõ rệt trong thái độ tiếp cận của người Việt. Các hội chợ xúc tiến thương mại, triển lãm về công nghiệp phụ trợ, sản xuất – thường rất thưa thớt người Việt tham gia, chủ yếu là sinh viên đi thực tập hoặc vài doanh nghiệp nhỏ cử người tới “xem cho biết”. Ngược lại, các sự kiện mở bán dự án bất động sản, đấu giá đất nền, giới thiệu căn hộ thì chật kín người, chen lấn đăng ký giữ chỗ, thậm chí xếp hàng từ sáng sớm, livestream từng động thái.
Đây không chỉ là chênh lệch trong mức độ quan tâm, mà là sự khác biệt trong cách tiếp cận phát triển. Một bên là tìm cơ hội đầu cơ, sinh lời ngắn hạn; một bên là tìm hiểu công nghệ, máy móc, cơ hội sản xuất – nhưng lại ít hấp dẫn với đại đa số. “Máu sản xuất”, “máu kinh doanh” từng là nền tảng của nhiều nền kinh tế lớn – ở Việt Nam vẫn chưa thực sự chảy mạnh. Nhiều người giỏi buôn bán, nhưng lại thiếu người dám đứng ra xây nhà máy, làm sản phẩm của chính mình.
Không thể phủ nhận sức hút của các ngành đầu cơ tài chính và bất động sản trong nền kinh tế Việt Nam. Lợi nhuận nhanh và lớn khiến nhiều nhà đầu tư tư nhân đổ tiền vào những lĩnh vực này, thay vì kiên nhẫn theo đuổi sản xuất công nghiệp. Kết quả là, xuất khẩu của Việt Nam vẫn phụ thuộc chủ yếu vào khu vực FDI – chiếm khoảng 71.8% kim ngạch xuất khẩu năm 2024.
Những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực thay đổi cục diện. Các chính sách hỗ trợ, phục hồi sản xuất sau đại dịch được ban hành; nhiều gói tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp sản xuất được tung ra. Đặc biệt, tháng 5/2025, Nghị quyết 68-NQ/TW ra đời như một luồng gió mới, xác định kinh tế tư nhân là “động lực quan trọng nhất” cho phát triển đất nước. Nghị quyết này đề ra loạt giải pháp đột phá: miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 3 năm đầu cho startup, bỏ thuế môn bài, mở cửa cho tư nhân tham gia cả những lĩnh vực trước kia chỉ dành cho Nhà nước. Nhà nước cũng nhấn mạnh việc hỗ trợ hình thành các chuỗi cung ứng, cụm liên kết sản xuất nội địa – khuyến khích doanh nghiệp nhỏ kết nối với doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI.
Câu chuyện tinh thần doanh nhân và sự vươn mình của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu đem đến nhiều bài học. Đó không phải lời kêu gọi bắt chước Trung Quốc, mà là nguồn cảm hứng để nhìn lại chính mình. Liệu một ngày nào đó, Việt Nam có thể kể một câu chuyện tương tự? Câu trả lời vẫn đang để ngỏ, nhưng tương lai thuộc về những ai biết nuôi dưỡng tinh thần doanh nhân và không ngại dấn thân.
LH
Email dịch vụ khách hàng
customer.MSVN@maybank.comGọi dịch vụ khách hàng
02844555888Liên hệ qua
Chứng Khoán Maybank